Gebeurtenissen na balansdatum

Inleiding
De gevolgen van de corona crisis zijn ook in de gemeente Arnhem buitengewoon ingrijpend. De maatschappelijke impact is zeer groot.
In dit onderdeel van de jaarrekening wordt stil gestaan bij de relatie met de jaarrekening over 2019. Deze crisis is ontstaan na de balansdatum van 31 december 2019, maar voor de volledige afronding van het proces van de jaarrekening inclusief accountantsverklaring, behandeling van de jaarrekening in het College van B&W, auditcommissie en gemeenteraad. Dit is aanleiding om op deze gebeurtenis en de mogelijke gevolgen voor de balans en financiële positie, voor zover dat mogelijk is, in te gaan.

Binnen de gemeente Arnhem wordt tijdens deze crisis langs een aantal lijnen gewerkt. Van belang daarbij zijn:

De sturing op de risico's en vitale activiteiten/kritische processen vindt plaats door een kernteam op basis van een continuïteitsplan Covid 19-gemeente Arnhem. Kritische processen zijn daarbij o.a. de gevolgen voor de gemeentelijke organisatie zelf bij uitval van personeel, rampen- en incidentenbestrijding, verstrekken van basis inkomensvoorzieningen, verstrekken van informatie aan burgers, ICT en openbare ruimte (gemalen, riolering, afval). Deze kerngroep monitort dagelijks de stand van zaken en neemt zo nodig aanvullende maatregelen;
De gemeente Arnhem maakt onderdeel uit van de Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland-Midden. De VGMM, waarvan de burgemeester van Arnhem voorzitter van het bestuur is, heeft een belangrijke rol bij de sturing van maatregelen op het gebied van volksgezondheid;
Het actieteam Financiën Corona, zoals ingesteld op initiatief van de concerncontroller. Dit team heeft een tweeledig doel:
- Het is de centrale plek voor alle Corona zaken die directe of indirecte link met- of impact op - de financiën van de gemeente Arnhem hebben;
- Anticiperen op ontwikkelingen en daarbij in gang zetten van acties om hierop in te spelen.

Het actieteam overlegt dagelijks, inventariseert onderwerpen en treft maatregelen. Via het college van B&W zal ook de gemeenteraad over de stand van zaken worden geïnformeerd. Onderstaand wordt hier nader op ingegaan.

Gevolgen Corona crisis voor Arnhem
Op het moment dat deze paragraaf wordt geschreven (26 maart 2020) zijn door het actieteam Financiën Corona de volgende onderwerpen aangepakt:

Als uitvloeisel van het pakket tijdelijke maatregelen van het Rijk, zoals opgenomen in de brief van het Kabinet van 17 maart 2020, verstrekken gemeenten uitkeringen aan ondernemers/zzp'ers die hun omzet (grotendeels) hebben zien wegvallen, tot het sociaal bestaansminimum dan wel verstrekken eenmalige uitkeringen. Zeker gesteld is dat de gemeente Arnhem over voldoende liquide middelen beschikt om deze uitkeringen op korte termijn te kunnen verstrekken;
Door deze crisis ontstaan tijdelijke uitgaven - en op een later moment inkomensstromen. De gemeente Arnhem heeft hiervoor een apart onderdeel van de administratie ingericht om deze te boeken, monitoren en aansluitend te kunnen verantwoorden. Daarbij is nu al oog voor een rechtmatige besteding van deze middelen;
De reguliere planning- en control- processen worden niet stilgelegd. Er wordt verder gewerkt aan de Perspectiefnota 2020 die al goeddeels voor de crisis was voorbereid. Door het proces hiervoor niet stil te leggen kan vanuit overzicht en inzicht worden verder gewerkt;
De impact op het financieel beeld van de corona crisis wordt verder in kaart gebracht. Een eerste beeld daarvan voor 2020 is naar verwachting begin april beschikbaar. Ook al spreekt het voor zich dat hierbij sprake is van buitengewoon grote onzekerheden over de verdere impact en duur van deze crisis. Door op hoofdlijnen de begroting van de gemeente door te lichten kan wel een eerste beeld ontstaan waar het om gaat. Naar verwachting zullen zich de volgende effecten voordoen:
- Toegenomen uitgaven voor inkomensondersteuning en volksgezondheid (zie hierboven);
- Onzekerheden op het gebied van uitgaven voor onderwijs;
- Wegvallende inkomsten (bijv. parkeergelden, havengelden);
- Onder uitputting op investeringen;
- Voorgenomen maatregelen voor nieuw beleid en bezuinigingen worden vertraagd;
- Stagnatie van mogelijke uitgifte van gronden van het grondbedrijf als de crisis langer dan enkele weken aanhoudt.

In het beeld dat begin april beschikbaar zal zijn, zal een naar verwachting 'completer beeld op hoofdlijnen' beschikbaar zijn;

Gekoppeld aan het financiële beeld wordt nagegaan welke specifieke nieuwe risico's zich door de corona crisis voordoen;
Deze crisis kan ook gevolgen hebben voor contractpartijen in de zorg, verbonden partijen en organisatie die de gemeente van subsidie voorziet. Bij deze externe partijen kan sprake zijn van liquiditeitsproblemen en ook dit gevolgen hebben voor de waardering van vorderingen en deelnames van de gemeente. Deze gevolgen zullen in beeld gebracht worden. Organisaties die daarbij bezien zullen worden zijn onder andere het Rozet en Musis Sacrum / Schouwburg.

Maar de komende maanden moet naast de maatschappelijke onzekerheden rekening gehouden worden met andere onzekerheden in relatie tot de financiën en het financieel beheer van gemeenten:

Over de afspraken en contracten over zorg geeft de Vereniging van Nederlandse Gemeenten in haar ledenbrief van 18 maart 2020 aan dat er zowel bij aanbieders als bij gemeenten enige onduidelijkheid is ontstaan. Hierin roept de VNG haar leden op om aanbieders 'met wie ze een contract hebben, te blijven betalen: ook als er een andere of beperkte prestatie kan worden geleverd. Op die manier zorgen we ervoor dat het zorglandschap intact blijft.' Deze gedragslijn zal in 2020 tot een rechtmatigheidsprobleem kunnen leiden;
Daarnaast heeft het ook het Rijk een uitgebreid pakket van maatregelen getroffen die gemeenten deels uitvoeren. De VNG overlegt namens de gemeenten met het Rijk over de vergoeding van door gemeenten te maken kosten.

In de toelichting op de jaarrekening 2019 is in de paragraaf Risicomanagement een verwijzing naar de crisis opgenomen ook al is deze crisis ontstaan nadat het gemeentelijk risicoprofiel en daarvoor beschikbare weerstandscapaciteit al nagenoeg waren afgerond. Zowel het risicoprofiel als de beschikbare weerstandscapaciteit zullen in 2020 door de crisis kunnen wijzigen. In 2020 zal het bestaande risicoprofiel opnieuw worden bezien.
De gemeente Arnhem beschikt wel over enige buffers om de negatieve effecten van deze crisis op te kunnen vangen:

Het weerstandsvermogen voor de gemeentebrede risico's;
Het weerstandsvermogen van het grondbedrijf waarvan de onderbouwing van het risicoprofiel en daaraan te koppelen weerstandsvermogen in aansluiting op de BBV notitie Grondexploitaties aanmerkelijk robuuster is;
De bestemmingsreserve Solvabiliteit (tot en met de jaarrekening onderdeel van de BR kapitaallasten) die bedoeld is voor de verbetering van de solvabiliteit, maar waar verder geen specifieke bestemming voor is. Het is mogelijk via deze BR risico's op te vangen;
Bestemmingsreserves die na besluitvorming door de raad niet voor het oorspronkelijke doel worden ingezet, maar aanvullend worden ingezet om incidentele middelen te vinden om negatieve financiële gevolgen van de crisis op te vangen.

Financiële consequenties voor Arnhem op dit moment niet goed in te schatten
Samenvattend betekent dit dat de financiële consequenties voor de gemeente Arnhem niet goed zijn in te schatten. Processen en sturing worden zo goed mogelijk ingericht om met alle onzekerheden om te gaan, waar mogelijk duidelijkheid te krijgen over de impact op de financiële situatie en een deugdelijke administratie te blijven voeren waardoor de rechtmatigheid van uitgaven- en inkomsten mogelijk blijft. Wij schatten in dat de gevolgen geen risico vormen voor de continuïteit van de organisatie.