In aansluiting op de bovenstaande samenvatting worden in het vervolg van deze paragraaf nog aantal onderdelen nader toegelicht.
Na de robuustheid van de begroting zelf vormen de buffers voor risico’s als het ware de tweede vorm van zekerheid en geven mogelijkheden goed om te kunnen gaan met tegenvallers en financieel minder goede tijden.
Het centrale uitgangspunt van het gemeentelijk beleid voor risico's is dat de gemeente voldoende buffers heeft om risico's die financiële impact kunnen hebben als die zich voordoen op te kunnen vangen. Het doel is daarbij om niet iedere tegenvaller direct van invloed te laten zijn op het lopende beleid, waardoor de reguliere dienstverlening niet meteen in het gedrang komt:
De benodigde weerstandscapaciteit wordt steeds bepaald door de omvang en impact van de risico’s te bepalen. Het gemeentelijk risicoprofiel voor het Jaarverslag 2019 is opnieuw geïnventariseerd.
Onder beschikbare weerstandscapaciteit wordt verstaan de middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt om risico’s te kunnen dekken. De hoogte van de beschikbare weerstandscapaciteit wordt bepaald door de reserves van de gemeente, de algemene reserve en de bestemmingsreserves grondexploitatie.
De spelregels hiervoor liggen vast in het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV), de beleidsnota 'Weerstandsvermogen en risicomanagement 2006' en de gemeentelijke verordening Financieel beleid en beheer gemeente Arnhem 2018 (artikel 11 en 21).
Zoals al eerder aangegeven is hierover het volgende vastgelegd: 'Voor een robuuste financiële positie mag de weerstandsfactor niet lager zijn dan 1. Indien de weerstandsfactor lager is dan 1 is aanzuivering van de algemene reserve vereist. Indien de factor hoger is dan 1,4 dan kunnen reserves worden aangewend voor (nieuw) beleid.
Op weg naar een nieuwe beleidsnota Weerstandsvermogen en risicomanagement
Inmiddels is op het moment dat deze paragraaf wordt geschreven de concept-nota Risicomanagement en weerstandsvermogen naar de auditcommissie verzonden als invulling van toezeggingen zoals die in 2019 waren gedaan.
In deze nota komen de volgende onderwerpen aan de orde:
- Hoe werkt risicomanagement?
- Welke onderdelen maken de begroting robuust?
- Welke ontwikkelingen hebben zich voorgedaan op het gebied van spelregels weerstandsvermogen?
- Wat zijn de huidige spelregels voor het weerstandsvermogen?
Zonder dat op het moment dat deze nota werd geschreven de impact van coronacrisis kon worden voorzien werden in algemene zin dit soort gebeurtenissen genoemd, zoals blijkt uit de onderstaande citaten uit deze nota:
- ‘Een belangrijke trend sinds 2006 is dat risico’s, die eerst ‘ver van het gemeentelijke bed’ leken te liggen, steeds dichterbij zijn gekomen.’
- ‘De realiteit is ook dat het niet mogelijk is alle risico’s als gemeente op voorhand te onderkennen. In onze complexe samenleving doen zich altijd verrassingen voor. Deze kunnen grote impact hebben op de mate waarin de gemeente Arnhem haar doelstellingen zal kunnen bereiken. Niet vooraf bekende en nauwelijks voorspelbare gebeurtenissen met grote gevolgen worden ‘zwarte zwanen’ genoemd.
- ‘Conclusie was ook dat tegenvallers een veel grotere en niet te voorspellen impact kunnen hebben op de financiële positie van de gemeente. Ook de toegenomen impact van demografische en sociale ontwikkelingen in combinatie met mogelijke toekomstige onvoorspelbare gebeurtenissen, de zogenaamde zwarte zwanen, waren aanleiding om te streven naar een betere solvabiliteit en minder schulden. Daardoor wordt de gemeente minder kwetsbaar voor dit soort gebeurtenissen.’
- ‘De bestemmingsreserve solvabiliteit is een extra buffer voor onvoorspelbare tegenvallers.’
Het is navrant te moeten constateren dat een dergelijke zwarte zwaan met buitengewoon ingrijpende gevolgen voor de Arnhemse samenleving heeft voorgedaan.